Yüz Felci (Periferik Fasiyal Paralizi)

Yüzde seğirme, güçsüzlük veya hareketsizlik yüz sinirini ilgilendiren bir hastalığın bulgularıdır.Yüzde anormal hareketler veya felç bir enfeksiyon, yaralanma veya tümör nedeniyle oluşabilir ve nedeni mutlaka araştırılmalıdır.Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı yüz siniri hastalıkları ve tedavisi üzerine eğitim görmüştür.

Yüz Siniri (Fasiyal sinir) nedir?
Yüz siniri bir telefon kablosuna benzer ve 10 000 adet farklı sinir lifi içerir bunların 7000 tanesi adalelere gider.Her bir lif bir yüz kası için elektriksel uyarılar taşır.Bu sinirin lifleri tarafından taşınan bilgi gülmemize, ağlamamıza, gülümsememize veya kaş çatmamıza olanak sağlar ve bu nedenle yüzün ifadesini sağlayan sinirdir.Bu sinir liflerinin yarısında veya yarısından fazlasında bir engellenme meydana gelirse yüzde güçsüzlük meydana gelir.
Bununla birlikte yüz sinirinin; Gözyaşı üretimi, Tükrük üretimi, Orta kulaktaki üzengi kemiğinin kasına uyarılar taşıyarak işitmede rol oynama ve Dilin ön kısmının tat duyusunu sağlama gibi görevleri de vardır.
Yüz felçleri ikiye ayrılır.
1-      Beyindeki hasarlara bağlı olan yüz felci (santral)
2-      Çevresel (periferik) zedelenmelere bağlı oluşan yüz felci

Çevresel Yüz Felci;Yüz sinirleri beyinden çıkıp yüze gelirken kulak içinden dar bir kanaldan geçerler.Kulak önünden dışarı çıkıp yüz kaslarına (mimik kasları) dağılırlar. Günlük hayatta en çok soğuk ve viral hastalıklar  nedeni ile sinirin kanalda sıkışmasına bağlı felç görülür. Bu tip yüz felcine Bell Paralizisi de denilir. Yüz felci'ne beyin kanamaları ve hastalıkları olmak üzere, iç kulak yolu iltihapları, özellikle üst çenedeki diş iltihapları, yüz ve kafa travmaları, doğuştan gelen bazı hastalıklar ve doğum esnasında sinir harbiyeti,viral hastalıklar, tümörler, diyabet, hiper/hipotiroidi, hamilelik, hipertansiyon,  toksik nedenler, ameliyat sonrası ve soğuk hava cereyanına uzun süre maruz kalmak neden olur. Yüz felci kişiye bağlı olarak çok farklı şekillerde kendini gösterir. Bazen çok hafif olarak görülür ve kişi güldüğü an da yüz felci anlaşılır. Yüz felci hızlı ilerleyen bir hastalıktır ve maksimum şiddetine birkaç saat ya da birkaç günde ulaşabilir. Daha çok hasta sabah kalkınca yüzünün o yarısında farklılık hisseder. Bazen felçten önce kulak ağrısı olabilir.Felç gelişince yüzün mimik kaslarında hareket azalır veya tamamen kaybolur. O tarafta göz kapağı kasları çalışmadığı için göz kapatılamaz. Felçli taraftaki yüz hatları düzleşir.Doğal olarak yüz kaslarının çalışmamasına bağlı yüzün bir yarısında (özellikle dudak kenarında) kayma hissi ile birlikte konuşma zorluğu, göz kırpamama, ağızdan salya akması, yeme ve içmede zorluk en sık karşımıza çıkan belirtilerdir.Hasta ağzın bir tarafını hareket ettiremez. Islık çalamaz. Ağız sağlam tarafa doğru kayar.Bu kayma özellikle gülerken çok belirginleşir. Konuşma bozulur. Birçok kişide tat alma duyusu da bozulur. Ayrıca etkilenen tarafta göz kuruluğu ile birlikte etkilenmiş göz kapağı azalmış gözyaşını göze tam olarak yayamadığından dolayı sürekli göz yaşarma sorunu yaşanır.Göz sürekli açık kalırsa ve uygun biçimde kapatılmaz ve korunmazsa göze yabancı cisimler, toz kaçabilir.Gözde tahriş ve enfeksiyon olur. Yüz sinirinin bir dalı da tat alma duyusundan sorumlu olduğu için bazı hastalarda garip ve nahoş bir tat, örneğin metalik bir tat, şikayeti oluşur. Gözyaşı ve tükürük salgısının azalması, tat duyusunun bozulması, gürültüye duyarlılık artışı gibi bulguları yüz siniri felcinin belirtisi olarak karşımıza çıkar.
 
Hastalığa yakalanma ihtimalini artıcı durumlar nelerdir?
Yaş önemli bir faktör sayılır, mesela çocuklarda görülme sıklığı çok daha az olmakla birlikte spontan iyileşme durumları da o denli fazladır. Bazı metabolik hastalıklar örneğin; Şeker hastalığında  yüz felcine yakalanma riski genel popülasyona göre 4 misli fazladır. Gebeliğin son üç ayı yüz felci için dikkat edilmesi gereken bir dönem olarak kabul edilir. Bağışıklık sisteminin bozukluğuna sebep olan hastalıklar da başka bir risk gurubunu oluştururlar. Vücut direncindeki azalma hastalığa yakalanmayı kolaylaştırır,  örneğin soğuğa bağlı olarak vücut direncini düşmesiyle oluşabilecek enfeksiyonlar, yorgunluk, uykusuzluk, beslenme bozukluğu ve tabii en önemlisi stres.


Vücudun başka bölümlerini de etkiler mi?
Hayır, yüz felcinde vücudun başka hiçbir bölgesinde felç, güçsüzlük veya uyuşma gibi şikayetler oluşmaz, oluşursa başka bir hastalık düşünülmeli, araştırılmalıdır.

Hastalık bulaşıcı mıdır?
Hayır, bulaşıcı değildir. Hastalığa yakalanan kişiler işlerine ve normal aktivitelerine devam edebilirler.

Tanısı nasıl konur?
Yüz felci teşhisi çoğunlukla hastanın kliniğinden konur, ancak  yüz felcine sebep olabilecek başka hastalıklardan şüphelendiğinde laboratuar veya görüntüleme tetkiklerine başvurulur.

İyileşme hızı nasıldır?
İyileşme süreci yüz sinirinin harabiyeti ile doğru orantılıdır.Hafif hasarlanmalarda düzelme yalnızca birkaç gün gibi kısa bir sürede oldukça hızlı ve tam olurken, daha ağır vakalarda bu süre birkaç ay gibi daha uzun olabilir.

Tekrarlayıcı mıdır?
Yüz felcinin tekrar etme olasılığı %5 - 15 civarında olup altta yatan hastalıklar ve risk faktörlerine göre değişir.

Tedavi nasıl yapılır?
Hastalık genellikle her hangi bir medikal veya cerrahi tedaviye gerek kalmadan kendiliğinden düzelir.Hastaların %80 gibi bir oranı 2-3 haftada iyileşir. Bunlar haricinde %10′luk kısmın iyileşmesi bir yıla kadar sürebilirken, %10′luk kısım ise iyileşemez ve yüzde sinkinezi(iyileşme sırasında sinir lifleri yanlış yönlendirilir ve buna bağlı olarak yemek yeme esnasında göz yaşarması, göz kapama esnasında ağız kenarında kasılma gibi )gelişir. Tedaviye hastalık başlangıcından sonra en kısa sürede başlanılmalıdır.Bell’s Palside ilaç tedavisi uygulanmaktadır. İlk 24-48 saat içerisinde ilaç tedavisine başlanılmalıdır Hastanın mevcut başka hastalıkları da varsa bunlar da göz önüne alınmalıdır.
Tedavi sürecini hızlandırmak amacı ile yüz kasları egzersizleri ile birlikte masaj önerilir. Soğuk havalarda baş - boyun bölgesini koruma ve sıcak tutma unutulmamalıdır.Gözler hastalık süresi boyunca tam kapanmadığından dolayı suni gözyaşı ilaçları, antibiyotik ve uyku sırasında göz bandı ile enfeksiyon ve fiziksel travmalardan korunmalıdır. Daha ağır vakalarda  steroid (Kortizon, sıkışan sinirlerde ödemi azaltarak faydalı olabilir)ve antiviral ilaçlar kullanılmaktadır. Ancak kişinin dış görünüşünde değişiklik olacağından tedavi süresi içinde hastanın ruhsal olarak desteklenmesi ve bilgilendirilmesi tedavinin kesinlikle göz ardı edilmemesi gereken en önemli noktasıdır.Nadiren görülen ağır vakalarda 3.haftadan sonra iyileşme süreci başlamadığı takdirde EMG(elekronöromyografi) testi ile fasial sinirin fonksiyonu  ölçülür ve herhangi bir ileti saptanmadığı durumda cerrahi girişim planlanır.

Fizik Tedavinin tedavide yeri var mıdır?
Fizik tedavinin de hastalığın iyileşmesine katkısı büyüktür. •Sıcak uygulamaları ile lokal kan dolaşımı artırılır, ayna karşısında yapılan aktif egzersizlerle de kas atrofisi önlenir ve kas fonksiyonlarında iyileşme görülür.

Ne zaman cerrahi tedavi gereklidir?
Yüz felci sebebine göre değişik ameliyatlar yapılmaktadır.Kronik orta kulak iltihaplarına bağlı yüz felcinde orta kulaktaki iltihap temizlenir ve yüz sinirini saran kılıf açılarak iltihabın temizlenmesi sağlanır.Tükrük bezi tümörlerine bağlı yüz felcinde tükrük bezi ile beraber yine sinirin tümörle tutulan kısmıda çıkarılır. Bell paralizisi veya Ramsay-Hunt sendromundaki(Viral) yüz felcinde ilaç tedavisinin sonucuna göre eğer ameliyat gerekirse genellikle yapılan işlem kulak arkasından girilerek sinire ulaşmak ve etrafındaki kılıfı açmaktır. Yüz sinirinin ilaçla ya da ameliyatla tedavi edilemeyeceği görüldüğünde bazı yardımcı ameliyatlar yapılır. Bunlar arasında başka sinirlerle hareket eden kasların yüze transferi, başka sinirlerin yüz sinirine birleştirilmesi, göz kapaklarına altın ağırlık yerleştirilmesi ile gözlerin kapanmasının sağlanması gibi ameliyatlar yapılabilir. 

Sonuç olarak;
Yüz felci nadir değildir ve çeşitli nedenleri vardır.Yüz sinir fonksiyonlarının mümkün olan en iyi şekilde düzeltilebilmesi için en erken vakitte, uygun tanı ve tedavi çok önemlidir.Kalıcı yüz sinir zedelenmesi bulunan hastalara bile yüz fonksiyonları düzeltmek için geliştirilmiş cerrahi işlemler sayesinde yardımcı olunabilir.